خواص خاکشیر آنقدر زیاد است که مادرها و مادربزرگ‌ها همه با آن آشنا هستند! آن‌ها وقتی بچه‌ها و نوه‌ها یک مشکل گوارشی ساده مثل دل درد پیدا می‌کنند، یک لیوان شربت خاکشیر برایشان آماده می‌کنند. در تابستان هم از نوشیدنی حاوی این دانه پر خاصیت برای خنک شدن استفاده کنند.
تقریبا در کابینت خانه تمام ایرانی‌ها، خاکشیر وجود دارد. این دانه‌های کوچک، جزو گیاهان دارویی محسوب می‌شوند و خواص بسیاری دارند. اگر جزو افرادی هستید که هر روز تابستان، شربت می‌خورید، احتمالا از خواص خاکشیر بی‌بهره نمانده‌اید. در این مقاله نظر پزشکان طب سنتی را درباره خواص این گیاه بررسی می‌کنیم و همچنین توضیح می‌دهیم مصرف آن برای چه مشکلاتی خوب است.
خاکشیر یک گیاه علفی خودرو است که بوته آن یک ساله و دو ساله رشد می‌کند. دانه‌های این گیاه هر سال در فصل بهار روی زمین می‌ریزند و سال بعد، معمولا بوته‌های جدید در همان مکان قبلی سبز می‌شود. خاکشیر جزو گیاهان بومی ایران است و تقریبا در همه مناطق کشور یافت می‌شود.
در طب سنتی ایران باستان، برای درمان بسیاری از بیماریها از خواص خاکشیر استفاده می‌کردند. در حال حاضر هم پزشکان طب سنتی در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها از این گیاه پرخاصیت بهره می‌گیرند.
خواص خاکشیر خام زیاد است؛ جالب‌تر اینکه با جوشاندن آن خاصیت‌های دیگری به دست می‌آید و طبق نظریه طب سنتی ضد بلغم می‌شود. همچنین اگر با ترنجبین بجوشد، سودا را از بین می‌برد. در ادامه با جزئیات بیشتری به خاصیت این گیاه سودمند می‌پردازیم.
مصرف خاکشیر حرکات روده را تنظیم می‌کند. وقتی این دانه خیس می‌شود، پس ازگذشت چند ساعت حالت ژله‌ای پیدا می‌کند. به همین دلیل حرکات روده را افزایش می‌دهد، در نتیجه موجب دفع چربی می‌شود و روده را سم‌زدایی و پاکسازی می‌کند.
مصرف طولانی مدت خاکشیر در کاهش وزن تأثیر دارد. برای لاغری و رسیدن به تناسب اندام بایستی یک قاشق خاکشیر را در یک لیوان آب ولرم با کمی شکر مخلوط کنید و هر روز صبح ناشتا آن را میل کنید. می‌توانید ترکیب گلاب و آب لیمو را هم به آن بیفزایید.
جالب است بدانید برای افزایش وزن افرادی که از لاغری رنج می‌برند، مصرف خاکشیر به همراه شیر طبیعی توصیه می‌شود.
این دانه پرخاصیت برای درمان جوش صورت و لک‌های پوست صورت نیز کاربرد دارد. خاکشیر خاصیت ضد باکتریایی دارد، به همین دلیل پزشکان طب سنتی به نوجوان‌ها توصیه می‌کنند به صورت منظم و طولانی‌مدت آن را مصرف کنند. مخلوط دانه خاکشیر با عرق شاتره و کاسنی و بیدمشک تأثیر بیشتری بر درمان جوش صورت دارد. به مدت سه هفته به مقدار یک استکان از عرق‌های کاسنی، شاتره و بید مشک را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کنید و بنوشید. با این کار مقدار جوش و آکنه‌های پوستی به میزان چشم‌گیری کاهش پیدا می‌کند.
با ترنجبین و خاکشیر می‌توانید لک‌های صورت خود را از بین ببرید. برای این کار بایستی ترنجبین را به مدت پنج ساعت خیس کنید، سپس آب آن را با دو قاشق غذاخوری خاکشیر مخلوط کنید. به مدت سه هفته مصرف روزانه این ترکیب روی روشن شدن پوست صورت و از بین رفتن لک‌های پوستی اثر مطلوبی دارد.
از خواص خاکشیر برای درمان یبوست استفاده می‌کنند. اما تهیه این نوشیدنی با روش متفاوت، می‌تواند درمان کننده اسهال هم باشد. در ادامه روش استفاده از این گیاه دارویی برای هرکدام از این مشکلات را توضیح می‌دهیم.
خاکشیر حرکات دودی روده را افزایش می‌دهد و به عنوان یک ملین طبیعی در طب سنتی استفاده می‌شود. برای درمان یبوست باید دو قاشق از این دانه را با آب گرم و یک قاشق عسل مخلوط کنید و شربت را ناشتا بنوشید. کوبیدن تخم خاکشیر و ترکیب آن با آب داغ و عسل، یبوست کودکان و افراد مسن را نیز درمان می‌کند و بلع آن برایشان راحت‌تر است. اگر یبوست شدید دارید، بهتر است خاکشیر را با آب و عسل بجوشانید و سپس میل کنید.
برای درمان اسهال، ابتدا تخم خاکشیر را روی حرارت بگذارید، آن را بو بدهید و سپس با کمی آب و عسل مخلوط کنید. اگر اسهال در کودکان، ویروسی نباشد با این روش ساده قابل درمان است. البته اهمیت مصرف خاکشیر با آب خنک برای جایگزین کردن مایعات از دست رفته بدن را هم باید در نظر داشته باشید. تأمین مایعات بدن، یکی از مهمترین روش‌های درمان اسهال است.
فواید خاکشیر به منظور اصلاح طبع در زنان و رفع مشکلات ناشی از اختلال مزاج نظیر یبوست، ثابت شده است. بعضی منابع به درمان بیماری‌هایی نظیر فیبروم و تنبلی تخمدان با خاکشیر اشاره کرده‌اند. اما تأثیر این گیاه دارویی بر درمان این بیماریها، هنوز به صورت علمی توصیه نشده و در منابع معتبر طب سنتی هم اطلاعاتی در این باره وجود ندارد.
همانطور که پیش از این گفتیم، جوشانده خاکشیر، بلغم و سودا را می‌سوزاند. سودا یکی از مهمترین عوامل مشکلات زنان است. پس گیاهان دارویی سوداسوز، به صورت غیرمستقیم روی درمان این مشکلات تأثیر دارند. علاوه بر آن، خواص خاکشیر برای روشن شدن پوست و کاهش لک‌های صورت در خانم‌ها در طب سنتی توصیه شده است.
کبد طبع گرمی دارد. اما به مرور زمان در اثر مصرف غذاهای سرد، عادات نادرستی مثل آب خوردن بین غذا، کاهش ناگهانی وزن بدن، استفاده از مکمل‌های غیراستاندارد برای عضله‌سازی و کاهش فعالیت بدنی، طبع کبد سرد می‌شود.
کبدهای سودایی توانایی دفع چربی را ندارد و آن را ذخیره می‌کنند. این مسئله علت اصلی بروز کبد چرب است. برای درمان این عارضه بایستی خاکشیر را آب بجوشانید، با مقداری ترنجبین مخلوط کنید و صبح ناشتا میل کنید. بهتر است تا نیم ساعت پس از مصرف آن چیزی نخورید.
خاکشیر گیاه دارویی خوش‌طعمی است که خاصیت‌های بسیاری دارد. برای بهره‌مندی از فواید خاکشیر می‌توانید آن را به روش‌های مختلفی آماده کنید.
اولین نکته‌ای که باید درباره مصرف خاک شیر بدانید این است که شن‌ریزه و ریگ‌های موجود در بین تخم‌ها، برای سلامتی دستگاه گوارش انسان مضر است. بنابراین ابتدا باید دانه‌ها را به مدت نیم ساعت در آب خیس کنید تا ریگ‌ها ته‌نشین شود. سپس آب روی آن را چند بار خالی کنید تا خاکشیر بدون شن و تمیز شود. اکنون می‌توانید جوشانده، شربت یا ضماد خاکشیر درست کنید. در ادامه روش تهیه هرکدام از آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
دو قاشق غذاخوری خاکشیر شسته را با یک لیوان شکر را به خوبی با هم مخلوط کنید و سپس همراه با چهار لیوان آب در پارچ به هم بزنید و نوش جان کنید. در صورت تمایل می‌توانید کمی گلاب هم به آن اضافه کنید.
شربت خاکشیر یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌های تابستانه ایرانی‌هاست. خانواده‌های ایرانی، هرکدام این شربت را با روش منحصر به فردی درست می‌کنند و ترکیبات دیگری مثل عرقیجات گیاهی، آب لیمو یا عسل هم به آن اضافه می‌کنند.
جالب است بدانید که بعضی از افراد، دانه‌های این گیاه دارویی را در قالب‌های یخ می‌ریزند، سپس روی آن‌ها آب می‌ریزند و در فریزر می‌گذارند تا یخ بزند. بعد از آن قالب‌های یخ را داخل آب می‌اندازند تا بعد از آب شدن، دانه‌های خاکشیر را آزاد کند. تهیه شربت با این روش مجلسی و خوش‌طعم است، اما به یاد داشته باشید که پزشکان طب سنتی توصیه می‌کنند آب یخ ننوشید و شربت را هم با یخ ترکیب نکنید!
برای استفاده درمانی از خواص خاکشیر، می‌توانید دانه‌های شسته شده را با آب به مدت ده دقیقه بجوشانید. در پنج دقیقه قبل از خاموش کردن شعله هم ترنجبین و یا سایر عرق‌هایی که می‌خواهید را به جوشانده اضافه کنید.
این روش به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعضی از افراد تخم خاکشیر را می‌کوبند، آن را به شکل ضماد در می‌آورند و به صورت موضعی روی جراحات یا جای زخم و جوش‌های پوستی می‌گذارند.
در طب سنتی اهمیت مصرف خاکشیر بسیار زیاد است و متخصصان این حوزه خواص بسیاری برای آن معرفی می‌کنند؛ از درمان مسمومیت گرفته تادرمان و دفع سنگ کلیه. در ادامه چند مورد از مهمترین خواص خاکشیر در طب سنتی می‌پردازیم.
بیشتر مواد غذایی که مردم امروز مصرف می‌کنند، طبعی سرد دارند. این مواد غذایی طبع معده و گوارش را نیز به سردی می‌برند. بسیاری از بیماریها و مشکلات جسمی و حتی روانی مردم جوامع امروزی بخاطر زیادی بلغم و سودا ایجاد شده است.
در این مقاله مجال زیادی برای توضیح درباره مضرات غلبه بلغم نداریم، اما نکته مهم این است که خاکشیر می‌تواند در از بین بردن این طبع غالب کاربردی باشد. جوشاندن خاکشیر آن را به یک مصلح ضد بلغم تبدیل می‌کند. با مصرف این جوشانده می‌توانید سردی دستگاه گوارش خود را کاهش دهید.
زمانی‌که ناشتا هستید مصرف خاکشیر تأثیر خیلی بیشتری در درمان مسائل و مشکلات شما دارد. زیرا اولین ماده‌ای است که معده هضم می‌کند و خواص دارویی آن در معده شروع می‌شود. بسیاری از پزشکان طب سنتی در نسخه‌هایی که برای بیماران تجویز می‌کنند، بر مصرف این ماده به صورت ناشتا تأکید دارند.
اگر از این گیاه دارویی برای پیشگیری و تسکین بیماری‌های زیر استفاده می‌کنید، بهتر است هر روز صبح به صورت ناشتا آن را مصرف کنید.
از نظر طب سنتی خاکشیر طبع گرم و تر دارد. به همین دلیل از آن به عنوان تب بر، ادرارآور، دافع سنگ کلیه، درمان اسهال، دفع انگل (کرم) و درمان آب آوردن نسوج بدن استفاده می‌کنند. دانه‌های آن خاصیت ضد عفونی کننده دارند و در تابستان با آب خنک، ملین و خنک کننده هستند.
طبق نظر دکتر روازاده، خاکشیر خواصی که در ادامه نام می‌بریم را به همراه دارد:
به نظر ایشان برای از بین بردن سموم مشروبات، باید خاکشیر را به صورت خشک روی زبان بریزید و به دنبال آن، جرعه‌ای آب بنوشید.
طبق نظر دکتر روازاده، برای استفاده از خواص خاکشیر به صورت موضعی باید دانه کوبیده خاکشیر را با آب ترکیب کنید تا حالت خمیر پیدا کند. این ضماد برای درمان ورم‌های سخت، نقرس، جراحت چشم و گوش مفید است. ضماد خاکشیر همچنین درد پستان، فرج و مقعد را هم از بین می‌برد.
اگر خاکشیر بکوبید و آن با خمیر نان نیم پخته کنید و بخورید و همچنین تکه‌ای از آن را که هنوز گرم است، به صورت موضعی روی کبد (سمت راست بالای شکم) قرار دهید، درد جگر، درد سینه و سرفه مزمن تسکین پیدا می‌کند.
از نظر ایشان هم خاکشیر، ضدعفونی کننده و ضد التهاب است. برای درمان در موارد زیر می‌توانید از این گیاه دارویی پرخاصیت استفاده کنید.
از نقطه نظر ایشان اصلاح طبع، محل علاج همه امراض است. اصلاح طبع سرد یکی از مهمترین خواص خاکشیر است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم روی بهبود بسیاری از مشکلات سلامتی تأثیر دارد. البته این گیاه دارویی به تنهایی نمی‌تواند مشکلات ناشی از غلبه مزاجی بر مزاج دیگر را حل کند. حکیم تبریزیان اصلاح عادات غذایی و مصرف داروهای گیاهی را به عنوان دو روش اصلاح مزاج که هرکدام کامل‌کننده دیگری است، توصیه می‌کند.
میزان مجاز مصرف خاکشیر در منابع به طور واضح بیان نشده است. مقادیری که در مطالب بالا ذکر شد، به صورت تجربی به دست آمده است. پزشکان طب سنتی برای استفاده از خواص خاکشیر در اصلاح طبع بیماران، میزان مصرف روزانه آن را در نسخه تجویزی تعیین می‌کنند. این میزان با توجه به مزاج بیمار، شرایط او و نیازش تعیین می‌شود.
اگر قصد دارید از خواص درمانی این گیاه پرفایده استفاده کنید، بهتر است ابتدا با یک متخصص طب سنتی مشورت داشته باشید. اما اگر برای طعم خوب یا اصلاح مشکلات موقتی مثل گرمازدگی از خاکشیر استفاده می‌کنید، محدودیتی برای مصرف روزانه آن نخواهید داشت. البته به یاد داشته باشید که مصرف بیش از اندازه این ماده، ممکن است منجر به مشکلات گوارشی شود.
تا اینجا سعی کردیم شما را باخواص مفید خاکشیر آشنا سازیم. اما مصرف آن برای بعضی از افراد توصیه نمی‌شود. احتمال اینکه مصرف خاکشیر برای گروه‌هایی که در ادامه نام می‌بریم، عوارض داشته باشد، وجود دارد.
به احتمال زیاد مصرف مقدار کمی خاکشیر به همراه عسل مشکل خاصی برای این افراد ایجاد نمی‌کند. برای پیشگیری از ابتلا به سردرد هم می‌توان مقداری کتیرا به ترکیب شربت یا جوشانده اضافه کرد. اما اگر نگران عوارض این گیاه دارویی هستید، بهتر است آن را مطابق با نظر پزشک طب سنتی مصرف کنید.
خواص خاکشیر، آنقدر زیاد است که اگر بتوانید آن را به‌طور مرتب و روزانه مصرف کنید، قدم بزرگی در جهت سلامت بدن و اصلاح مزاج خود برمی‌دارید. در این مقاله مهمترین خواص این گیاه دارویی را بررسی کردیم. نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که گیاهان دارویی مثل داروهای شیمیایی، تأثیر سریع و لحظه‌ای ندارند. برای بهره‌مندی از خواص طبیعت، باید صبور باشید و دوره‌های مصرف دارو را کامل کنید.
یکی از خواص خاکشیر تاثیر آن بر لاغری است. خاکشیر حرکات روده راتنظیم می‌کند و باعث پاکسازی کبد می‌شود.همچنین حرکات روده را افزایش می‌دهد، در نتیجه موجب دفع چربی و لاغری می‌شود و روده را سم‌زدایی و پاکسازی می‌کند.
از جمله فواید خاکشیر می‌توان به تاثیر مثبت آن بر پوست و از بین بردن جوشها، لاغری وافزایش وزن، سلامت رده و معده و کبد اشاره کرد.البته نحوه مصرف آن برای هریک از این اهداف متفاوت است.
